Trên facebook, tôi đã viết về chuyện ngữ nghĩa liên quan đến hai từ này vài lần rồi. Nay lại thấy cần viết tiếp. Số là vừa qua các đấng muốn sửa bản dịch Văn kiện Chung kết THĐGM 16 của tôi để sử dụng chính thức. Tôi đồng ý, và chính mình đã xem xét để hiệu đính. Nhưng các đấng kiên quyết sửa những từ ‘sứ mạng’ của tôi thành ‘sứ vụ’ – tôi không đồng ý điều này. Rốt cuộc, tôi đành chấp nhận không đứng tên trên bản dịch!
Trong từ ‘sứ vụ’ thì ‘vụ’ có nghĩa là ‘việc’ (x. Thiều Chửu, Hán Việt Tự điển, Nxb. Thanh Niên, 2003, tr. 52). ‘Việc’ ở đây nhằm chỉ những công việc cụ thể nào đó. Còn từ ‘sứ mạng’ nhằm chỉ toàn bộ công cuộc. Như vậy, ‘sứ vụ’ ở trong ‘sứ mạng’ và thuộc về ‘sứ mạng’. Một từ tương đương của ‘sứ vụ’ là ‘tác vụ’ hay ‘thừa tác vụ’, cũng nói đến những công việc cụ thể nào đó được trao cho để làm.
Trong tiếng Anh, ‘sứ vụ’ hay ‘tác vụ’ là ‘ministry’ (từ gốc Latinh là ‘ministerio’, nghĩa là ‘việc phục vụ’); còn ‘sứ mạng’ là ‘mission’ (từ gốc Latinh là ‘missio’). Hãy ghi nhận, khi nói đến ‘sứ vụ của Chúa Giêsu’ thì đó là nói đến những việc Người làm trong ba năm hoạt động công khai, không bao gồm những giai đoạn khác trong cuộc đời của Người. Còn ‘sứ mạng’ của Chúa Giêsu là gì? Là toàn bộ công cuộc cứu độ mà Người đảm nhận, tức toàn bộ mầu nhiệm của Người. Ví dụ khác, khi nói đến ‘sứ vụ’ linh mục thì đó là nói đến ‘tác vụ’ mà linh mục được trao để thi hành, do Bí tích Truyền chức thánh – ‘sứ vụ’ này cùng với những ‘sứ vụ’ khác của những ơn gọi khác nằm trong toàn bộ công cuộc ‘sứ mạng’ của Giáo hội.
Cũng cần lưu ý, ‘sứ mạng’ của Giáo hội trong Thánh Thần, theo nghĩa rộng nhất, chỉ có một – đó là ‘sứ mạng’ nhận lãnh từ Chúa Giêsu , bắt nguồn từ ‘sứ mạng của Thiên Chúa’ (missio Dei). Tuy nhiên, từ ‘sứ mạng’ cũng được áp dụng cho những ‘toàn bộ công cuộc’ nào đó của các cá nhân, nhất là các tổ chức trong Giáo hội (như các dòng tu, các hiệp hội, phong trào), miễn là có ý nói đến toàn bộ công cuộc chứ không phải nói về những phần việc phân biệt trong công cuộc đó.
Tháng 6 năm 2024, tôi được tham dự Khóa Hội thảo Dịch thuật Văn bản Giáo hội do Văn phòng Truyền thông của FABC tổ chức. Trong tiến trình chuẩn bị trước đó, các tham dự viên được phép đề nghị các mục từ Anh ngữ cần được giải nghĩa sáng tỏ nhằm thực hiện một Bảng Từ Vựng (glossary). Trong số những từ tôi đề nghị có hai từ ‘ministry’ và ‘mission’. Cuối cùng, khi Bảng Từ Vựng ấy được tổng hợp và giải nghĩa, đưa vào quyển Thủ Bản Dịch Thuật (Handbook for Translators), tôi thấy hai từ ấy được giải nghĩa như sau:
– Ministry: Any action taken on behalf of the Church that serves its mission in some way.
– Mission: The Church’s purpose to proclaim the Gospel and serve humanity.
Rõ ràng, ‘ministry’ thuộc về ‘mission’, tức là ‘sứ vụ’ thuộc về ‘sứ mạng’. Không phải ngẫu nhiên mà ‘ministry’ còn được thấy dùng để chỉ các bộ khác nhau trong chính phủ, có thể hiểu rằng toàn bộ công cuộc của chính phủ là ‘mission’, và các ‘ministry’ phục vụ cho ‘mission’ ấy. Các bộ trưởng là những cán bộ đảm trách các ‘ministry’ để phục vụ dân chúng, theo nghĩa ‘việc phục vụ’ này của từ Latinh ‘ministerio’, thì câu khẩu hiệu ‘cán bộ là đầy tớ nhân dân’ thật là chí lý và rất đúng với Phúc Âm!
Tóm lại, không thể lẫn lộn hai từ ‘sứ vụ’ và ‘sứ mạng’ – cũng như trong Anh ngữ, chẳng hạn, người ta phân biệt rành mạch giữa ‘ministry’ và ‘mission’.
Lm. Giuse Lê Công Đức, PSS.