Bài viết nhấn mạnh đến giá trị của sự thinh lặng nơi Thánh Giuse và ý nghĩa của sự thinh lặng đó đối với đời sống đức tin của mỗi Kitô hữu.
Thánh Giuse-cha nuôi đầy yêu thương của Chúa Giêsu, vị hôn phu của Đức Maria, đồng thời là Đấng bảo trợ Giáo hội Hoàn vũ, Giáo hội Việt Nam, các chủng viện và Dòng Mến Thánh Giá; Ngài được tôn kính vì mẫu gương sống động về sự thinh lặng và vâng phục thánh ý Chúa. Sự thinh lặng của Ngài không phải là sự im lặng vô nghĩa, mà là một sự im lặng đầy nội lực, biểu trưng cho sự vâng phục, lòng khiêm nhường và niềm tín thác tuyệt đối vào kế hoạch của Thiên Chúa. Trong một thế giới đầy ồn ào và xao nhãng, sự thinh lặng của Thánh Giuse trở thành một lời mời gọi sâu sắc dành cho các tín hữu: biết lắng nghe Chúa, suy ngẫm và hành động theo thánh ý Người.
Bài viết này muốn nhấn mạnh đến giá trị của sự thinh lặng nơi Thánh Giuse và ý nghĩa của sự thinh lặng đó đối với đời sống đức tin của mỗi Kitô hữu.
Nơi các sách Tin Mừng, điều đặc biệt là không lời nào của thánh Giuse được ghi lại. Ngài luôn hành động trong thinh lặng với lòng xác tín, không nghi ngờ hay gặng hỏi. Khi biết Đức Maria mang thai trước khi về chung sống với mình, ngài không ồn ào hay muốn tố giác Mẹ nhưng định tâm bỏ Mẹ cách kín đáo, âm thầm để bảo vệ Mẹ. Sau khi được sứ thần Chúa báo mộng cho biết về Chúa Giêsu và công trình cứu độ của Người, thánh Giuse không hề nghi ngờ nhưng tin tưởng và thi hành theo lời sứ thần đã dạy là đón Đức Maria về nhà mình ( Mt 1, 19 – 23 ). Trước những lời nói của ông Simêon và nữ ngôn sứ Anna về Hài Nhi Giêsu (Lc 2,33-38), ngài và Mẹ Maria đã rất ngạc nhiên và chắc hẳn trong lòng ngài sẽ có những thắc mắc, nghi vấn nhưng ngài tin tưởng vào kế hoạch của Thiên Chúa và âm thầm chu toàn sứ mệnh của mình. Hay khi thấy Chúa Giêsu bàn luận cùng các bậc thầy Do Thái sau khi ròng rã tìm con suốt ba ngày trời, ngài không hề trách móc nhưng âm thầm ở bên cạnh Mẹ và Chúa Giêsu và đưa Chúa Giêsu và Đức Mẹ về nhà (Lc 2, 45-51). Sau đó, Kinh Thánh đã không hề đề cập điều gì về thánh Giuse cho đến hết hành trình đời sống dương gian của ngài, ngài vẫn luôn thinh lặng nhưng đã hoàn thành sứ mệnh Thiên Chúa trao phó cách tuyệt vời.
Ta cần hiểu rằng, sự thinh lặng của thánh Giuse không phải là biểu hiện của khuyết tật, nhu nhược, sự sợ hãi hay sự kiêu ngạo. Sự thinh lặng ấy cũng không phải là sự câm lặng[1]. Sự thinh lặng của ngài là biểu hiện của một tâm hồn kiên định, bình yên, điềm tĩnh, thấu hiểu, tự chủ; một tâm hồn biết lắng nghe, một lòng tin vững vàng, quyết đoán nhưng cũng rất khiêm tốn nữa! Nếu một người quá ồn ào, mải mê và vội vàng với những bận tâm bề ngoài và bề trong thì người đó thật khó để có thể dừng lại, để tỉnh thức, lắng nghe bản thân và Lời của Thiên Chúa nói qua qua những người xung quanh, qua những biến cố của cuộc sống hằng ngày hay qua những chuyển động, những tiếng nói trong nội tâm mình[2]. Một tâm hồn như thế rât dễ bị đánh lừa bởi những gì mình cậy dựa, tưởng là bền vững nhưng chỉ là sự mau qua, nhất thời. Và vì người ấy không nghe được Lời của Thiên Chúa nên thật khó để người ấy sống trong sự thật, rất dễ lạc lối và gặp thất bại, tổn thương cũng như có thể gây ra thương đau cho người khác. Vì thế sự thinh lặng thật sự rất cần thiết cho cuộc sống và hạnh phúc của con người: “ Phúc thay kẻ lắng nghe và tuân giữ lời Thiên Chúa” (Lc 11,28). Sự thinh lặng còn tạo cơ hội cho sự mở rộng và đào sâu tâm hồn, là “không gian cho khôn ngoan, suy tư và Thánh Thần” [3].
Con người thời nay rất sợ sự thinh lặng. Hầu hết mọi người thường sử dụng thời gian rảnh của mình để tán gẫu, để làm việc này việc kia và nhiều nhất đó là truy cập internet trên các thiết bị điện tử. Những việc đó chi phối con người và giúp con người tránh phải đối diện với chính mình nhưng đó cũng là cách khiến họ dần mất kết nối với chính mình, với Thiên Chúa và với người khác. Đó là một sự hủy hoại. Vậy làm thế nào để tránh tình trạng đó xảy ra? Trước hết, cần hiểu thinh lặng là một phẩm chất cần phải được rèn luyện, cần phải thiết lập một kỉ luật, dành thời gian và không gian phù hợp[4].Điều cần thiết là con người cần kiêng bớt những thiết bị điện tử hay những cuộc chè chén, tán gẫu để có những phút giây bình tâm, yên tĩnh để suy tư và cầu nguyện, để trở về với chính mình. Theo quan điểm của thần học gia Henri de Lubac: Con người “chỉ trở nên viên mãn khi trở nên trầm lặng trong đời sống nội tâm”. Nhờ thinh lặng, con người nhìn lại chính mình, để biết mình và sống đúng là mình và nhờ lắng nghe sự hướng dẫn của Chúa, con người sẽ đi theo đúng đường hướng mà Thiên Chúa đã xếp đặt cho mình. Nhờ đó, con người dần trưởng thành, lành mạnh về nhân bản, tâm lý, tâm linh, thể lý; đồng thời người đó càng gần gũi Thiên Chúa là Đấng Tạo Hóa, luôn chăm sóc, hướng dẫn, đồng hành, giúp đỡ và là Cứu Cánh, Đích Điểm của mình.
Thánh Giuse là con người của thinh lặng và sự thinh lặng đó dẫn đưa ngài đến việc chú ý lắng nghe và thi hành theo Lời của Thiên Chúa. Ngài là mẫu gương dạy cho các tín hữu về tầm quan trọng của thinh lặng đối với đời sống cầu nguyện. Cầu nguyện đóng vai trò quan trọng trong đời sống của các Kitô hữu. Trong đó, cầu nguyện chiêm niệm được định nghĩa là “thinh lặng, là biểu tượng của thế giới đang đến, là lời thầm lặng của tình yêu” như Chúa Giêsu đã dạy: “Khi cầu nguyện, hãy vào phòng, đóng cửa lại và cầu nguyện cùng Cha của anh em, Đấng hiện diện nơi kín đáo” ( Mt 6,6 ). Trong thinh lặng, Chúa Cha cùng linh hồn thổ lộ tâm tình”. Người nói cho con người biết Ngôi Lời của Người nhập thể, chịu đau khổ, chịu chết và sống lại; Thần Khí nghĩa tử giúp cho con người tham dự vào lời cầu nguyện của Chúa Giêsu[5]. Vì vậy, điều cần thiết là hằng ngày các Kitô hữu cần có sự thinh lặng để ở cùng Chúa như Đức Thánh Cha Phanxico đã nhấn mạnh trong bài phát biểu trong buổi tiếp kiến chung ngày 15/12/1021 rằng: “ Các Kitô hữu cần phải nuôi dưỡng sự thinh lặng chiêm niệm vì đó là con đường chắc chắn dẫn đến sự hiểu biết đích thực về bản thân và tăng trưởng đời sống tâm linh”.
Thánh Giuse là còn mẫu gương cho các tín hữu trong đời sống hôn nhân và gia đình. Trong thinh lặng, thánh nhân lắng nghe và tuân phục thánh ý của Thiên Chúa, luôn âm thầm bảo vệ, chở che, yêu thương, thấu hiểu và chăm sóc Mẹ Maria cùng Chúa Giêsu. Ngày nay, các gia đình đang đứng trước nguy cơ tan vỡ vì nhiều lí do: ảnh hưởng của thời đại, cuộc sống mưu sinh khó khăn, chủ nghĩa cá nhân, sự suy giảm về đức tin và luân lý,… Các thành viên trong gia đình mải mê với ý riêng, với cuộc sống riêng, với những thú vui và Internet, dẫn đến sự xa cách, thiếu đối thoại, lắng nghe và quan tâm lẫn nhau. Từ đó gia đình dần lạnh nhạt, chia rẽ và đổ vỡ. Các gia đình cần noi gương gia đình Thánh Gia, dành những phút giây thinh lặng để cùng nhau cầu nguyện và lắng nghe ý Chúa. Đồng thời, cũng cần dành thời gian cho nhau để lắng nghe, quan tâm, thấu hiểu và nâng đỡ nhau.
Thánh Giuse còn được biết đến như một người thợ mộc lành nghề với sự siêng năng, chăm chỉ, cần cù làm nên danh tiếng của ngài. Khi Chúa Giêsu về thăm Nazareth, những người nghe Chúa Giêsu giảng trong hội đường đã ngạc nhiên hỏi rằng: “ Ông không phải là con bác thợ sao?” (Mt 13,55). Chúa Giêsu cũng đã nối nghiệp của thánh Giuse, trở thành một người thợ mộc trước khi thực thi sứ vụ công khai của Người. Không chỉ chăm chỉ trong công việc mà trong cả những vai trò mà Thiên Chúa giao phó, ngài đã thi cách cẩn trọng và tận tụy trong âm thầm, nhanh chóng, không trễ nải. Sau khi được sứ thần Chúa báo mộng về việc vua Hê-rô-đê sắp tìm giết Hài Nhi và chỉ dạy ngài hãy đưa Hài Nhi và mẹ Người trốn sang Ai Cập, thánh nhân “liền trỗi dậy, và đang đêm, đưa Hài Nhi” và Mẹ Maria trốn sang Ai Cập (Mt 2, 13-14). Và ngài cũng “ liền trỗi dậy đưa Hài Nhi và mẹ Người về đất It-ra-en” (Mt 2, 21). Ngài luôn thi hành theo đúng lời sứ thần Chúa truyền dạy với sự âm thầm, không có sự công nhận hay vinh quang nào.
Các tín hữu có thể học được nhiều điều từ gương Thánh Giuse khi thực hiện công việc hay sứ vụ được giao phó. Trước khi thi hành bất cứ công việc hoặc sứ vụ nào, điều cần thiết là dành thời gian thinh lặng để cầu nguyện, tìm kiếm và lắng nghe ý Chúa chỉ dẫn, xin ơn Người trợ giúp. Sau đó là lên kế hoạch, chuẩn bị và thi hành. Dù ở bất kỳ giai đoạn nào, cũng cần có sự thinh lặng để tập trung, giúp công việc và sứ vụ được thực hiện hiệu quả, đạt kết quả tốt. Những giây phút thinh lặng cũng là không gian để những ý tưởng sáng tạo nảy mầm, được khám phá và phát triển. Sự sáng tạo sẽ giúp công việc, sứ vụ trở nên sinh động, ý nghĩa và đạt hiệu quả cao hơn.Thinh lặng còn giúp người thi hành có thể nhìn lại quá trình thực hiện công việc, sứ vụ của mình để rút ra những điểm tốt cần phát huy, đồng thời nhận ra những hạn chế để rút kinh nghiệm và khắc phục.
Một khía cạnh quan trọng khác là sự khiêm nhường trong mọi hoàn cảnh. Thánh Giuse luôn khiêm nhường vâng phục thánh ý Chúa. Noi gương Thánh nhân, người thi hành sứ vụ sẽ không kiêu ngạo, khoe khoang khi thành công, cũng không chán nản, mất hy vọng khi thất bại. Người ấy sẽ luôn điều chỉnh công việc, sứ vụ và cả cuộc sống của mình theo đúng đường hướng của Chúa.
Thánh Giuse đã sống trong tin tưởng, phó thác và vâng phục ý Chúa trong thinh lặng. Ngài luôn lắng nghe ý Chúa và mau mắn thi hành mà không nghi ngại hay trốn tránh. Noi gương Thánh nhân, người tín hữu có thể rèn luyện sự thinh lặng trong đời sống hằng ngày bằng cách thiết lập cho mình một kỷ luật: hạn chế sử dụng các thiết bị điện tử, truyền thông, tránh những cuộc trò chuyện vô bổ hay những thú vui không cần thiết. Thay vào đó, hãy dành những khoảng lặng để cầu nguyện, suy tư, đối diện với chính mình, nghiêm túc nhìn lại hành trình thực hiện công việc và sứ vụ của mình.
Từ đó, người tín hữu có thể vun trồng đời sống nội tâm và đức tin, làm sâu sắc hơn mối tương quan với Thiên Chúa qua cầu nguyện và chiêm niệm. Sự thinh lặng cũng giúp họ biết lắng nghe, thấu hiểu và thêm yêu thương tha nhân; rèn luyện sự tập trung, sáng tạo và khiêm nhường hơn trong mọi việc. Quan trọng nhất, đó là biết đặt ý Chúa làm kim chỉ nam, để mỗi công việc, mỗi sứ vụ đều được thực thi theo đúng đường hướng của Người.
Mẫu gương sống của Thánh Giuse chính là lời mời gọi mạnh mẽ dành cho mỗi người: Hãy sống thinh lặng! Trong sự thinh lặng, chúng ta sẽ gặp gỡ Thiên Chúa, tìm thấy ý nghĩa đích thực của cuộc đời và được hướng dẫn trên con đường thi hành sứ vụ với trọn vẹn lòng tin yêu.
Tĩnh Phong
[1] ĐTC Phanxico. Bài chia sẻ trong buổi tiếp kiến chung thứ Tư hàng tuần. Vatican: 15/12/2021.
[2] Henri Nouwen, Chỉ Có Một Điều Cần Thôi. Chuyến ngữ bởi Đaminh Nguyễn Đức Thông, CssR. (Hồ Chí Minh: Đồng Nai, 2017), 54.
[3] ĐTC Phanxico. Bài chia sẻ trong buổi tiếp kiến chung thứ Tư hàng tuần. Vatican: 15/12/2021.
[4] Henri Nouwen, Chỉ Có Một Điều Cần Thôi. Chuyến ngữ bởi Đaminh Nguyễn Đức Thông, CssR. (Hồ Chí Minh: Đồng Nai, 2017), 47.
[5] Giáo Lý Hội Thánh Công Giáo, số 2717.